کریستوفر ادوارد نولان “Christopher Edward Nolan”(زاده ۳۰ ژانویه ۱۹۷۰) یکی از محبوب ترین و شناخته شده ترین کارگردان های معاصر سینما. علاوه بر کارگردانی، او فیلم‌نامه‌نویس و تهیه‌کننده بسیار قدرتمند و خلاق سینما است. تا کنون فیلم های او بیش از ۴ میلیارد دلار فروش داشته و ۲۶ نامزدی اسکار را در کارنامه‌ی خود دارد.
نولان در لندن به دنیا آمده و پدرش در زمینه تبلیغات کارمیکرد و دائماً بین لندن، شیکاگو و ایلوینی در حال رفت و آمد بود. کریستوفر یک برادر بزرگتر به نام متیو و یک برادر کوچک به اسم جاناتان دارد که اونیز در حرفه ی نویسندگی و تهیه کنندگی فعالیت خوبی دارد.
نولان از کودکی فیلم ساز بوده..!
نولان از کودکی فیلم سازی را شروع کرده. نکته جالب درباره زندگی او این است که نولان از کودکی فیلم سازی میکرده. از سن حدودا ۷ سالگی با دوربین ۸ میلی‌متری پدرش از اسباب بازی هایش فیلم می‌گرفت و از سن ۱۱ سالگی تصمیم گرفت تا یک فیلم ساز حرفه‌ای شود. این بخش از زندگی این کارگردان بزرگ را دوست دارم، چون به رویاهای کودکی خود پرداخت و آنهارا عملی کرد و هیچ وقت از این حرفه دور نشد.
جوایز و نامزدی های آثار نولان
نولان علاوه بر کارگردانی تهیه کنندگی فیلمهای بسیار سرشناسی را درکارنامه دارد. حدود ۳۶ فیلم است که نولان در آنها نقش اساسی داشته. و در مجموعه برای 27 عنوان نامزد یا جایزه گرفته که مهم‌ترینشون شامل:
جایزه صنف نویسندگان برای بهترین فیلمنامه اصلی برای فیلم تلقین 2011
جایزه بهترین فیلم امپایر برای فیلم شوالیه تاریکی 2009
جایزه هوگو برای بهترین اثر نمایشی اقتباسی، اثر بلند برای فیلم تلقین 2011
جایزه دیوید دی دوناتلو برای بهترین فیلم خارجی دانکرک 2018
جایزه بین المللی AACTA برای بهترین کارگردانی دانکرک 2018
جایزه سینمایی MTV برای بهترین فیلم ساز تازه کار یادگاری 2002
و هچنین Independent Spirit Award for Best Director فیلم یادگای 2002 و AFI Movies of the Year برای فیلم شوالیه تاریکی برمیخیزد 2013 و عناوین بسیار بیشتری که به مهمترین ها اشاره کردیم.
کریستوفر نولان اگر یکی از ۵ کارگردان برتر تاریخ سینما نباشد دستکم در میان بهترین کارگردانان سینما جای داشته و بسیاری او را بهترین فیلمساز زنده دنیا می دانند. فیلم های کریستوفر نولان اغلب با ایده های مفهومی بسیار متفاوت سروکار داشته. و با بودجه و البته فروش باکس آفیس قابل توجهی همراه هستند. در ادامه این مطلب می خواهیم شما را به صورت اجمالی با بخشی فیلم هایی که کریستوفر نولان تاکنون ساخته آشنا کنیم.
هشدار اسپویل: در ادامه مطلب در برخی از سطر ها، خلاصه داستان هر یک از فیلم های کریستوفر نولان روایت خواهد شد.
1- Following
تعقیب اولین فیلم بلند نولان است و به صورت 16 میلی‌متری و به صورت سیاه سفید فیلمبرداری شده. بیشتر زمان فیلم به صورت دستی فیلمبرداری شده و برای آن بیشتر از نور موجود در صحنه استفاده شده‌است. بودجه‌ی این فیلم فقط 6 هزار دلار بوده و در گیشه‌ی سینماها توانست حدودا 240 هزار دلار فروش کند. نویسندگی این فیلم هم به عهده‌ی نولان بوده است و تهیه‌کنندگی آن هم اما توماس انجام داده که همسر نولان است. نولان در زمان تحصیل خود در کالج دانشگاهی لندن با اما توماس کار های هنری انجام میداده و رییس انجمن فیلم دانشگاه بود.
از موضوع فیلم دور نشویم. در این اثر میتوان مشاهده کرد که کریستوفر از ابتدا به پیچیدگی های متعدد و رمزآلود بودن فیلم هایی که میسازد علاقه‌ی زیادی داشته. اولین فیلم کریستوفر نولان با عنوان Following در باره مرد جوانی است که برای نوشتن و ایده گرفتن برای رمان جدیدش به دنبال کردن و تعقیب مردم میپردازد. قانون او در این کار این است که بعد از فهمیدن محل سکونت هر فرد، سراغ شخصیت بعدی میرود. ولی روزی تصمیم میگیرد که فرد بخصوصی را دنبال کند و…
نولان این فیلم که اولین فیلم بلندش است را با سرمایه خودش و همسرش و کمک دوستانش ساخت. به همین دلیل بودجه‌ی فیلم اینقدر پایین بوده. کریستوفرنولان در مصاحبه های خود گفته که:
در اوایل کارم هیچ استودیویی پروژه های من را قبول نمیکرد و من از آن دوره به عنوان کولهباری از نامههای مردودی یاد میکنم. در بریتانیا مشارکت مالی بسیار محدود است. راستش را بخواهید همهاش پارتی بازی است. هیچ وقت از طرف صنعت فیلم بریتانیا حمایت حمایت نشده ام.
ولی خودش آن دوره از زندگیش را دوست دارد و همین مشکلات بوده که اورا به سمت فیلم سازی حرفه‌ای سوق دهد.
فیلمسازی با کمترین بودجه و مشکلات مالی..؟
فیلمبرداری آن در طول یکسال در آخر هفتهها انجام میشده. و برای صرفه جویی در بودجه‌ی فیلم هر صحنه پیش از فیلمبرداری به طور اختصاصی تمرین میشد که نهایتا با یک یا دو برداشت انجام شود. همان طور که گفته شد تهیه کنندگی این فیلم با اما توماس و جرمی تیوبالد بود. و نولان به تنهایی فیلمبرداری، نویسندگی، تدوین و کارگردانی فیلم را برعهده داشت.
نقش افسر پلیس را جان نولان، عموی کریستوفر نولان ایفا میکند.
دیوید جولیان (سازندهٔ موسیقی متن فیلم) و اما توماس (تهیه‌کنندهٔ فیلم و همسر فیلمساز) نقش‌هایی حاشیه‌ای را در فیلم ایفا کرده‌اند.
منزل زن بلوند (لوسی راسل) در واقع منزل پدر و مادر کریستوفر نولان بوده‌است.
خانهٔ محل فیلم، واقعاً در جریان فیلمبرداری مورد سرقت قرار گرفته و اشیائی از آن سرقت شده‌است.
آپارتمان نویسنده در واقع محل زندگی جرمی تئوبالد (بازیگر نقش اول) بوده‌است.
2-Memento
ممنتو در 5 سپتامبر 2000 در جشنواره فیلم ونیز اکران شد و مورد تحسین منتقدان قرار گرفت. منتقدین و مردم روایت غیرخطی فیلم را ستوده اند. این فیلم در فروش گیشه هم بسیار موفق بود. ممنتو جوایز و نامزدی های بسیاری دریافت کرد. از جمله نامزدی جایزه اسکار بهترین فیلمنامه غیراقتباسی و بهترین تدوین فیلم. این فیلم به عنوان یکی از بهترین فیلمهای دهه 2000 میلادی یاد میشود.
روایت فیلم به این شکل است که لئونارد شلبی (گای پیرس) بر اثر یک اتفاق. حافظه کوتاه مدت خود را از دست می‌دهد. و با کمک یادداشت‌ها، خالکوبی‌ها و عکس‌هایش سعی میکند کسی که همسرش را کشته‌است پیدا کند و انتقام بگیرد.در خالکوبی هایش اشاره شده که فردی به نام جان یا جیمز با نام خانوادگی جی همسر او را کشته است و بدنبال او میگردد
.به کمک پلیسی به نام تدی شخصی به نام جیمی گراندز را پیدا کرده و میکشد و لباسها وماشین اورا صاحب میشود. و آنجا پی میبرد که نام واقعی تدی جان ادوارد گمل است. شماره پلاک ماشین او را به عنوان مظنون بعدی یادداشت کرده و روی بدنش خالکوبی میکند.در کتش که در واقع کت جیمی بوده آدرس یک بار را پیدا کرده و به آنجا میرود و در آنجا با ناتالی همسر جیمی آشنا میشود. در آخر رد پلاک ماشین اورا گرفته و در همان مکانی که جیمی گراندز را کشته بود تدی را میکشد.
Memento دومین پیروزی نولان
ممنتو در باکس آفیس با موفقیت روبرو شد. این فیلم بیش از 25 میلیون دلار در آمریکای شمالی و 14 میلیون دلار در دیگر کشورها درآمد ناخالص کسب کرد و درآمد کلی ناخالص آن در دنیا در اوت 2007 به حدود 40 میلیون دلار رسید.
اما نکته جالبی که بهتر است بدانید این است که موفقیت تعقیب باعث شد تا توجه ها به سمت کریستوفر نولان جلب شود. کارگردان تازه کاری که اولین فیلم بلند خود را با کمترین بودجه ساخته بود. از طرفی شیوه شکل گیری ایدهی فیلم نامهی ممنتو بسیار جالب است. به گفتهی خود نولان، در یک سفر جادهای از شیکاگو به لسانجلس برادرش جاناتان ، ایدهی “ممنتو موری” را به نولان ارائه داد. ممنتو نیز مثل Following مورد پسند بینندگان بود و تحسین منتقدان را در بر داشت. و در راتن تومیتوز امتیاز 92 دصد را کسب کرد.
نولان در باره پیشرفت خود در پروژهی دوم خود گفت:
فرق میان تعقیب که آن را به همراهی گروهی از دوستانم که لباس‌های خودشان را می‌پوشیدند فیلمبرداری کردم و مادرم ساندویچ درست می‌کرد. با ممنتو که در آن 4 میلیون دلار پول یک نفر دیگر را خرج می‌کردم و صدها نفر دست‌اندرکار فیلم بود. تا به امروز، بزرگترین پرشی است که در زندگی‌ام داشته‌ام.
3-Insomnia
بی‌خوابی، سومین فیلم بزرگ کریستوفر نولان داستان یک کارآگاه با بازی آل پاچینو را روایت می کند که مامور رسیدگی به پرونده قتلی می شود که در یکی از شهرهای ایالت آلاسکا رخ داده و برای چند ماهی خبری از آفتاب نخواهد بود. در ادامه اتفاقاتی رخ داده که به قتل همکار او انجامیده و اوضاع را پیچیده تر می کند. بی‌خوابی “Insomnia” فیلمی روانشناسانه و رمزآلود به کارگردانی کریستوفر نولان. که در اصل بازسازی فیلمی نروژی محصول سال 1997 به همین نام است. آل پاچینو، رابین ویلیامز و هیلاری سوانک در فیلم به ایفای نقش پرداخته‌اند. داستان فیلم در مورد دو کارآگاه پلیس است که به دنبال سرِنخ برای قتل دختری جوان می‌گردند. و به دلیل همان عوامل محیطی دچار بی خوابی میشود. بی‌خوابی در 24 می 2002 اکران شد و در نظر منتقدان و گیشه موفق بود.
شاید عجیب باشد ولی این تنها فیلم در کارنامهٔ نولان است که وی در آن نویسندگی فیلمنامه را برعهده نداشته‌است.
4-Batman Begins
بعد از بی خوابی نولان قصد داشت فیلمی راجع به زندگی هاوارد هیوز و با بازیگری جیم کری بسازد. او فیلمنامه را نوشته بود، ولی وقتی متوجه شد مارتین اسکورسیزی در حال ساخت زندگی‌نامهٔ هیوز است این پروژه را کنار گذاشت. در میان کارگردانی فیلم “تروی” را به پیشنهاد کردند. اما او این پیشنهاد را رد کرد. نولان بر روی اقتباس سینمایی از رمان کلید خیابان نوشتهٔ روث رندال کار کرد. ولی بعد از این که احساس کرد این فیلم شبیه کارهای قبلی‌اش خواهد شد، پروژه را کنار گذاشت.
اوایل سال 2003، نولان به وارنر برادرز پیشنهاد ساخت فیلم جدید بتمن را داد. او که مجذوب این شخصیت و داستانش شده بود، می‌خواست فیلم را طوری به صورت یک درام کلاسیک بسازد تا یک فانتزی کمیک‌بوکی. در آن زمان فیلم “بتمن آغاز میکند”بزرگ ترین پروژهی نولان بود. کریستوفر نولان بسیار بر روی این فیلم خود حساس بود و به گفتهی خودش بیشترین وسواس را به خرج داد. همچنین اقرار کرده که در طول پروژه بسیار حس لذت بخشی همراهش بوده.
فکر نمیکنم برای این قسمت خلاصهی فیلم نیاز باشد. کسی نیست که سهگانهی بتمن را ندیده باشد. نولان به زیبایی توانسته ژانر اکشن و جنایی فیلم را با درام خاص داستان نظم بدهد و این اثر زیبا را خاق کند. کریستوفر نولان با این فیلم به شهرت و محبوبیتی که همیشه آرزویش را داشت رسید.
بتمن آغاز میکند هم در گیشه و هم در نظر منتقدان موفق بود. این فیلم در 17 ژوئن 2005 در ایالات متحده و کانادا در 3858 سالن سینما اکران شد. در هفته اول اکران، 48 میلیون دلار در آمریکا و کانادا فروش داشت. در نهایت هم با فروش جهانی 374 میلیون دلار به کار خود پایان داد. این فیلم توسط منتقدان تحسین شد و بسیاری آن را یکی بهترین فیلمهای ابرقهرمانانه تاریخ خواندند. منتقدان به این نکته اشاره کردند که ترس موضوع اصلی فیلم است و نسبت به فیلمهای قبلی فضای تاریک‌تری دارد. این فیلم نامزد دریافت جایزهٔ اسکار بهترین فیلمبرداری و سه جایزه بفتا گردید.
5-The Prestige
کرستوفر نولان پیش از بازگشت به مجموعه بتمن فیلم “حیثیت” را ساخت. این فیلم که اقتباسی از رمان کریستوفر پرپست می‌باشد، دربارهٔ دو شعبده‌باز رقیب در قرن نوزدهم میلادی است. در سال 2001، زمانی که فیلم بی‌خوابی در مرحلهٔ پس‌تولید قرار داشت، نولان از برادرش جاناتان برای نوشتن این فیلمنامه درخواست کمک کرد. فیلم‌نامهٔ این فیلم حاصل همکاری پنج‌ساله این دو برادر است. در ابتدا نولان می‌خواست این فیلم را در سال 2003 بسازد، اما بعد از این که با پروژهٔ بتمن آغاز میکند موافقت شد، آن را به تعویق انداخت.
این فیلم در گیشه موفق شد و توانست 109 میلیون دلار فروخت. این فیلم نامزد دریافت جایزهٔ اسکار بهترین فیلمبرداری و بهترین طراحی صحنه نیز شد. این فیلم که رقابت دو شعبده باز را در اواخر قرن 19 میلادی در لندن است. این دو شعبده باز در رقابت برای به دست آوردن شعبده‌های جدید، این دو دست به کارهایی می‌زنند که نتایج غم‌انگیزی به بار می‌آورد.
این فیلم در 20 اکتبر 2006 اکران شد و با واکنش مثبت منتقدان روبه‌رو شد. در گیشه هم به موفقیت رسید. حیثیت، شعبده‌باز و اسکوپ، سه فیلمی بودند که در سال 2006 اکران شدند و به دنیای شعبده‌بازی پرداخته بودند.
فیلمهای نولان در مورد مفاهیم و ایده‌های فلسفی و اجتماعی، واکاوی اخلاق انسانی، ساختار زمان. انعطاف‌پذیری حافظه و هویت شخصی است. او بیشتر ترجیح می‌دهد فیلم‌هایش در استودیو فیلمبرداری نشوند و در لوکیشن‌های طبیعی این کار انجام شود. بسیاری از صحنه های اکشن فیلم های خود را نیز در شرایط واقعی فیلم برداری میکند و از جلوه های ویژه بصری فراری است. به همین دلیل است که پروژه هایش پرخرج و با بودجه‌ی بسیار بالایی تهیه میشود. شاید میخواهد اولین و کم بودجه ترین فیلم خود “Following”را جبران کند.
در مقاله های بعدی در مجله فناوری و سرگرمی پلیرشاپ مگ به دیگر آثار این کارگردان بزرگ میپردازیم.